مدل درآمدی و انواع آن
مدل درآمدی یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین بخش‌های هر کسب و کار است. هیچ‌کس حاضر نیست کسب و کاری راه بیندازد که درآمدی نداشته باشد؛ و این امری بدیهی است.
در ادامه با ما همراه باشید تا با انواع مدل های درآمدی آشنا شده و بررسی کنیم که هر کدام از این مدل‌ها به طور کلی در چه مشاغل و کسب و کارهایی کاربرد دارند؟
مدل درآمدی چیست؟
مدل درآمدی به زبان ساده یعنی یک کسب و کار از چه راه‌هایی می‌تواند به پول برسد؟ مدل های درآمد برای برنامه‌ریزی‌های کاری بلندمدت شرکت مهم است. زیرا به مدیران کسب و کارها کمک می‌کند، تصویری واضح‌تر از وضعیت رشد یک شرکت در حال و آینده ترسیم کنند.
در ادامه برای آشنایی بیشتر شما، درباره ۱۰ نمونه رایج از مدل‌های درآمدی توضیحاتی ارائه کرده‌ایم.
انواع مدل درآمدی
۱- حاشیه سود (markup)
حاشیه سود رایج‌ترین و قدیمی‌ترین مدل درآمدی در کسب و کار است. در این مدل شما کالایی را به قیمتی مشخص می‌خرید و با اضافه‌کردن سود و هزینه‌های سربار به قیمت خرید خود، آن را می‌فروشید.
در حقیقت مدل درآمدی حاشیه سود، حاصل اختلاف بین قیمت تمام‌شده و قیمت واقعی محصول یا خدمتی است که روی آن عملیاتی انجام شده است.
بسیاری از کسب و کارها از یک سوپر مارکت محلی گرفته تا عمده‌فروش‌های بازار از این مدل درآمدی استفاده می‌کنند.
۲- آربیتراژ (Arbitrage)
آربیتراژ یعنی بهره‌گرفتن از تفاوت قیمت بین دو یا چند بازار برای کسب سود؛ در این مدل شما از تفاوت قیمت یک کالا در دو بازار مختلف استفاده می‌کنید تا به سود برسید.
مثلا شما کالایی را در بازار «الف» به قیمت ۱۰۰۰ تومان می‌خرید و همین کالا را در بازار «ب» به قیمت ۱۲۰۰ تومان به فروش می‌رسانید. در اینجا شما بدون آن‌که لازم باشد حاشیه سودی برای آن کالا در نظر بگیرید، از خرید و فروش آن در دو بازار مختلف سود می‌کنید.
البته این سود ماهیت خوبی ندارد و ناشی از ناکارآمد بودن بازار است. اما در ایران آربیتراژ مدل درآمدی متداولی است. هم‌اکنون تعداد زیادی از کسب و کارها به جستجوی بازارهایی ارزان برای خرید کالا و بازارهایی گران‌تر بر فروش آن کالا هستند.
۳- کارمزد (Commission)
کارمزد یا کمیسیون، نوعی مدل درآمدی است که در آن شما بین دو شرکت یا شخص واسطه می‌شوید و برای هر تراکنش یا اقدام، مبلغ معینی را دریافت می‌کنید.
به عبارت بهتر شما با معرفی خریدار یک کالا یا خدمات به فروشنده آن به درآمد می‌رسید و درصدی از مبلغ معامله و قرارداد را به عنوان کارمزد یا کمیسیون دریافت می‌کنید.
مثلا یک مشاور املاک، در ازای معامله‌ای که برای خریدار و فروشنده انجام می‌دهد، مبلغی به عنوان کارمزد یا کمیسیون دریافت می‌کند.
۴- اجاره (Rent/Lease)
در جایی که یک دارایی فیزیکی وجود دارد، یک مدل درآمدی به نام اجاره بها هم می‌تواند ایجاد شود. این درآمد حاصل از استفاده موقت از دارایی توسط شخصی است که اجاره را پرداخت می‌کند.
برای چنین مدل درآمدی مثال‌های زیادی می‌توان ارائه کرد؛ از اجاره تجهیزات و ماشین‌آلات مختلف تا اجاره خانه.
۵- اشتراک (Subscription)
مدل حق اشتراک یک نمونه عالی از استراتژی‌های درآمدی است. در این مدل شما در ازای پرداخت مبلغی، به مشتریان اجازه می‌دهید که برای یک دوره زمانی مشخص از محصولات و خدمات شما استفاده کنند.
مثلا یک باشگاه ورزشی با اخذ حق عضویت ماهانه به مشتریان خود اجازه می‌دهد از تجهیزات باشگاه استفاده کنند. یا یک سایت آموزشی امکان استفاده از برخی محتواهای خود را در ازای پرداخت حق اشتراک برای کاربران مهیا می‌کند.
به‌کارگیری مدل درآمدی اشتراک معمولا باعث افزایش وفاداری در میان مشتریان می‌شود و یک جریان ثابت از درآمد قابل پیشبینی را ایجاد می‌کنند.
۶- تبلیغات (advertising)
در مدل درآمدی تبلیغات شما در ازای نمایش پیام‌های تبلیغاتی یک برند دیگر در سایت یا حتی محیط کار خود می‌توانید درآمد کسب کنید. منتها شرط اصلی کسب درآمد از این مدل، داشتن ترافیک مناسب و اثربخشی از مخاطبان است.
تبلیغات یکی از مدل‌های درآمدی اصلی رسانه‌ها و ارائه‌دهندگان اطلاعات است و بدون‌شک هر چه تعداد بازدیدکنندگان یک رسانه بیشتر باشد، می‌تواند درآمد آن رسانه را از محل تبلیغات افزایش دهد.
۷- هزینه برای خدمات (Fee–for–service)
در این مدل، مشتریان بر اساس میزان استفاده از یک محصول یا خدمات مبلغی را می‌پردازند. مثلا مدل درآمدی هزینه برای خدمات یکی از منابع درآمدی اصلی اپراتورهای مخابراتی است. شما به میزان مکالمه‌ای که انجام می‌دهید به این اپراتورها پول می‌دهید.
۸- کمک مالی (Donation)
برخی از موسسات، مجموعه‌های عام‌المنفعه و حتی شرکت‌ها، محصولات و خدمات خود را بدون هزینه ارائه کرده و به طور کامل بر کمک‌های مالی دریافتی از مخاطبان خود تکیه می‌کنند.
این مجموعه‌ها به ندرت سود می‌کنند؛ چون کمک‌های مالی معمولا تنها هزینه‌های عملیاتی آنها را پوشش می‌دهند. وب‌سایت معروف ویکی‌پدیا یکی از مشهورترین شرکت‌هایی است که بر مدل درآمدی «کمک مالی» متکی است.
۹- صدور مجوز (Licensing)
مدل درآمد صدور مجوز در میان مخترعان، کارآفرینان و صاحبان دارایی معنوی رایج است که مجوز استفاده از نام، محصولات یا خدمات خود را به قیمت از پیش تعیین‌شده یا رایج به دیگران اعطا می‌کنند.
مدل درآمدی صدور مجوز برای هر کسب و کار ویژگی خاص خود را دارد. مثلا یک شرکت نرم‌افزاری فروش انحصاری محصولات خود را در ازای دریافت هزینه به یک یا چند فروشگاه تحت نام خود واگذار می‌کند.
ممکن است درآمد صدور مجوز برای این شرکت نرم‌افزاری در مقایسه با درآمد حاصل از فروش مستقیم محصولات کمتر به نظر برسد؛ ولی صدور مجوز، سرعت انتشار محصولات و یا خدمات برجسته آنها را برای رسیدن به فروش تعداد بالاتر افزایش می‌دهد.
۱۰- فرانشیز (franchise)
ماهیت مدل درآمدی فرانشیز به صدور مجوز بسیار شبیه است. در این مدل هم می‌توانید حق انحصاری استفاده از یک نام یا محصول را به دیگری واگذاری کنید. اما مالک نام می‌تواند در نحوه مدیریت و خدمت‌رسانی تحت آن نام نیز دخالت کرده و نظارت کامل داشته باشد.
به طور مثال فروشگاه‌های زنجیره‌ای کورش در مقابل دریافت هزینه‌ای، حق انحصاری استفاده از نام و برند خود را به یک فروشگاه اعطا می‌کنند. اما در عین حال فروشگاه کوروش به منظور حفظ شهرت و یکپارچگی، علاوه بر حق یادشده، حق اختیار اخذ تصمیمات لازم در خصوص نحوه کار فروشگاه را برای خود محفوظ می‌داند.
مثلا در خصوص ساعات کار فروشگاه، استخدام پرسنل، لیست کالاها، دکوراسیون داخلی و بسیاری مسائل دیگر مستقیما تصمیم‌گیری می‌کند.
کدام مدل درآمدی برای کسب و کار شما مناسب است؟
تاکنون ده‌ها مدل درآمدی در حوزه تجارت و کسب و کار ابداع شده است. اما بکارگیری همه آنها در یک کسب و کار الزاما نمی‌تواند مفید باشد.
از این رو شما به عنوان مدیر یک کسب و کار با ارزیابی مدل‌های درآمدی مختلف باید به این نتیجه برسید که با توجه به نوع کاری که انجام می‌دهید کدام مدل(ها) می‌تواند برای رشد کسب و کار شما بهتر و اثربخش‌تر باشد و منافع کوتاه‌مدت و بلندمدت شما را تامین کند.
